तत्त्वज्ञानाने प्रकृतीच्या विविध प्रक्रिया, तत्त्वे व सिद्धान्त आकळण्यास मानवी बुद्धी सक्षम होते. प्रत्येक गोष्टीचे मूल्यमापन करण्याचा तर्कशुद्ध विचार तत्त्वज्ञानाने विकसित होतो. भारतीय तत्त्वज्ञानानुसार मनुष्य-जीवनाचे अंतिम लक्ष्य काय आहे याचे भारतीय तत्त्ववेत्त्यांनी चिंतन-मनन केले आहे. भारतीय दर्शनांचे वैशिष्ट्य हे चेतनेच्या विविध अवस्थांमधील मूलगामी भेद ओळखण्यात आहे आणि त्या अनुषंगाने ‘न्याय, वैशेषिक, सांख्य, योग, मीमांसा व वेदान्त या प्रमुख आस्तिक दर्शनांनी आणि चार्वाक, जैन व बौद्ध या प्रमुख नास्तिक दर्शनांनीही आपापली स्वतंत्र अशी प्रमाणमीमांसा प्रस्तुत केली आहे’, असे लेखकाने सुरुवातीला विषय-प्रवेशाच्या प्रकरणात म्हटले आहे. या सर्व तत्त्वदर्शनांतील नाना पारिभाषिक शब्दांचे अर्थ आणि स्पष्टीकरण लेखकाने समर्थपणे केले आहे.